در حالی که با بالا رفتن سن ازدواج و نیاز به افزایش جمعیت جوان سالهای آتی در کشور ، مسائل و مشکلات متناظر در حال افزایش یافتن می باشد، تأسیس و راه اندازی مراکز ازدواج موقت آیا راهگشا خواهد بود ؟ در این مقاله با ارائه نظرات موافقان و مخالفان سعی در شفاف سازی موارد مرتبط با این موضوع می باشد.
این نوع از ازدواج خاص مذهب شیعه است و فقهای امامیه آن را بر اساس آیه ۲۴ سوره نساء صحیح میدانند که در آن آمده است: «مهر و کابین آن زنان را که از آنان بهرهمند شدهاید به عنوان واجب بپردازید» اما فقهای عامه آن را نمیپذیرند و معتقدند این آیه در مورد استمتاع در ازدواج دائم است.
انتقادات بر صیغه بر پایه مواردی چون ایجاد تبعیضهای اجتماعی و حقوقی علیه زنان، مغایرت با اسلام، «کلاه شرعی» بودن برای روسپیگری، رواج بیماریهای آمیزشی مانند ایدز، نقض حقوق کودک حاصل از صیغه، ازهمپاشیدن خانواده هاست.
از نظر فرهنگی، در جامعه ایران بسیاری «صیغه» را نوعی «کلاه شرعی» برای روسپیگری میدانند. روسپیگری در ایران جُرم بوده و مجازات شلاق دارد اما خواندن یک متن صیغه از جانب عاقد، آن را شرعی میکند.
منتقدان معتقدند که صیغه موجب ایجاد تبعیضهای اجتماعی و حقوقی علیه زنان میشود. زیرا در قوانین «صیغه» منافع مرد بر منافع زن برتری دارد و میافزاید: «در این جا فقط لذت جنسی مرد در نظر گرفته شدهاست نه زن. همچنین ازدواج موقت موجب نقض حقوق زنان میشود زیرا در ازدواج موقت، زنان از مردان ارث نمیبرند و مرد ملزم به پرداخت نفقه نیست مخالفان معتقدند اغلب مردان متاهل برای صیغه اقدام میکنند که این امر موجب فروپاشی خانواده ها میشود.
یکی دیگر از مشکلات مربوط به کودک این است که از آنجا که ثبت صیغه الزامی نیست، زنانی که باردار میشوند، نمیتوانند ثابت کنند بچه از شوهر موقت است. چنانکه طبق اعلام نماینده قوه قضائیه، تعداد زیادی پرونده در دادگاهها وجود دارد که بعد از بارداری زن، مرد خود را پنهان کردهاست و یا بچه را انکار میکند.
برخی مخالفان معتقدند «فرهنگ جامعه ما فرهنگ ازدواج دایم است». به جای ترویج ازدواج موقت برای جوانان باید مشکلات ازدواج دایم آنان را حل کرد. رواج صیغه موجب خلل وارد شدن به ازدواج دائم و شرعی کردن مشکل «روابط دختر و پسر در جامعه اسلامی» میشود.
موافقان ازدواج موقت نیز استدلالهایی را در دفاع از آن مطرح کردهاند:
متعه از گسترش روابط آزاد جلوگیری میکند. روابط آزاد مغایر برخی مذاهب است و تعهدات قانونی برای طرفین ایجاد نمیکند. این مزیت به ویژه در مورد فرزندان حاصل از ازدواج موقت مطرح است که تمام حقوق فرزندان ازدواج عادی را دارند در حالیکه فرزندان روابط آزاد حرامزاده محسوب شده و از حمایتهای قانونی و اجتماعی بیبهرهاند.
از ازدواج موقت میتوان به عنوان یک دورهٔ آزمایشی برای تصمیمگیری در مورد امکان زندگی مشترک استفاده کرد.
ازدواج موقت برای کسانی که امکان تشکیل خانواده، به هرد دلیل به ویژه دلایل مالی، ندارند راهی برای ارضای نیازهای جنسی و عاطفی فراهم میکند. در این زمینه مدافعان به پیشنهادها برتراند راسل فیلسوف انگلیسی و قاضی آمریکایی دادگاه نوجوانان قاضی لیندسی یاد میکنند که پیشنهاد تعریف انواع مشابهی از ازدواج به نام ازدواج موقتی یا زناشویی رفاقتی را برای جوانان و دانشجویان کرده بودند.
ازدواج موقت در دورهٔ نامزدی برای افراد و خانوادهایی که به مسائل شرعی پایبندند راه حلیست که امکان معاشرت و مراودات میان دو طرف را برقرار میکند.
بحث صیغه در حدود سال ۱۳۷۰ با سخنان علی اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهوری وقت که صیغه را به عنوان راهکاری برای مقابله با معضلات جنسی جوانان مطرح کرده بود، دامن زده شد ولی این بحث به علت مخالفتهای سنگینی که پیش آمد برای بیش از یک دهه به حاشیه رفت. در سال ۱۳۸۱ نیز با طرح راهاندازی خانه عفاف بالا گرفت که بعد اعلام شد طراح آن دستگیر شده و خود سابقه منکراتی داشتهاست. در این بین گزارشهای متعددی از فروش خدمات جنسی با انجام متعه ثبت شد، مثلاً در قم که روزانه هزاران زایر و مسافر به آن رفتوآمد دارند.
بار دیگر در سال ۱۳۸۶ مصطفی پورمحمدی، وزیر کشور خواستار رواج «صیغه» (با عنوان ازدواج موقت) با هدف «جلوگیری از شیوع فساد در جامعه» شد. هرچند که بعداً غلامحسین الهام سخنگوی دولت اعلام کرد «سخنان اخیر وزیر کشور درباره ازدواج موقت، از جایگاه یک روحانی بودهاست و نظر دولت نیست. این امر مربوط به دولت به عنوان قوه مجریه کشور نیست.» در قانون حمایت از خانواده ۱۳۹۱ در ماده ۲۱ ضمن تأکید بر آنکه نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران با رویکرد به محوریت و استواری روابط خانوادگی، ازدواج دائم را مبنای تشکیل خانواده میداند، نکاح موقت را بر اساس احکام شریعت و قانون مدنی ایران جایز دانسته و در سه حالت ثبت آن را الزامی میداند که عبارت از باردار شدن زوجه، توافق طرفین و یا شرط ضمن عقد میباشد. در ماده ۵۱ عدم ثبت در این شرایط را مشابه عدم ثبت ازدواج دائم مشمول احکام کیفری برمی شمارد.
علاوه بر این وبگاههایی نیز در اینرنت برای ترویج صیغه و آشنا کردن داوطلبان با یکدیگر ایجاد شدهاست. از جمله وبگاههای «صیغه دات کام»، «وبلاگ موقت» و وبلاگ «حال و هول حلال» (ستاد برگزاری اولین کنگره لذت حلال در تهران و یا قم). برخی از منابع اسلامی مطالب این گونه وبلاگها را «بدعت در دین» میدانند. با گسترش فضای مجازی، کانال های تلگرام ترویج صیغه و صفحات اینستاگرام منتهی به این روش در حال جذب مشتری های خود می باشند.
به نظر می رسد با وجود مراجع ذیصلاح رسیدگی به این مسائل همچنان ضعف قانونی و حیای اجتماعی جامعه ایران و عدم مطالعه و تحقیق کافی، زمینه ساز روند غیرقابل کنترل مشکلات اجتماعی خواهد شد.