هنر مقابله با خطرات زلزله

تا به حال مطالب بسيار زيادي را درباره اينکه چگونه خود را براي زلزله آماده کنيم ديده و خوانده ايد. متاسفانه بسياري از اين مطالب ترجمه اي صرف از بخشي از متون آموزشي است که در کشورهاي پيشرفته همچون امريکا و ژاپن در اختيار مردم آن کشورها قرار ميگيرد ؛ اين آموزشها با آنکه بسيار تخصصي ميباشد اما بدليل آنکه شرايط و نيز سطح ايمني ساختمانها در کشورهاي مذکور با سطوح ايمني و نحوه اجرايي ساختمان سازي در کلان شهر ها ما خصوصا تهران هماهنگي ندارد ؛ لذا قابليت اجرائي آن بسيار محدود و گاه غير ممکن است .

  آنچه برایمقابله با زلزله بدان نیاز داریم

ایمن سازی سازه ای و غیرسازی

 الف - ایمن سازی سازه و بنا ساختمانی که در آنزندگی میکنیم از طراحی تا اجرای آن میبایست تابع اصول مهندسی ساختمان بوده و درتمامی مراحل اجرای آن از نیروهای متخصص استفاده گردد و بر نحوه اجرای آن نیز هموارهنظارتی دقیق توسط مهندسان ناظر تایید صلاحیت شده صورت بگیرد . متاسفانه اغلب ما درمنازلی زندگی میکنیم که خود بر نحوه طراحی و اجرای آن نظارتی نداشته و از میزانایمنی آن در برابر زلزله آگاه نیستیم . گاهی ما با برداشت دیوارهابرای بازسازیمنزل قدیمی خود و یا باز نمودن پنجره ایی در دهانه هایی که بادبندها در آن اجرا شدهاست ناخواسته به تضعیف سازه خود اقدام میکنیم . ایمن سازی یعنی مشخص نمودن نقاط ضعفیك ساختمان اجرا شده در طراحی واجرا و رفع آن که این كار با توجه به پیچیدگی وتخصصی بودن آن باید توسط نیروهایی كه دارای تخصص ویژه در مهندسی سازه و زلزله هستندانجام بگیرد. برای تعیین میزان ایمنی اینگونه ساختمانها بحثی بنام ایمن سازی سازه وبنا همواره مطرح بوده و کارشناسان خاص خود را دارا میباشد . كارشناسان این رشتهقادرند پس از بازدید از ساختمان برای ایمن سازی منازل شما طرحهای مربوطه را ارائهكنند . برای آشنایی با نحوه عملكرد این گروه به بخش ایمن سازی سایت EHRSI.com مراجعه كنید .

 ب - ایمن سازی غیر سازهای

 ( ایمن سازی دكوراسیون و لوازم داخلی منزل) درصورتی كه منزل شما در برابر زلزله دوام بیاورد ، ممكن است لوازم و دكوراسیون منزلموجب صدمه به اعضاء خانواده شما گردد پس ایمن سازی در داخل منزل را به همان اندازهساخت خانه جدی بگیرید !

1.تمام تابلو ها را به دیوار مهار کنید و از نصبتابلو بالای مکان خواب خود و فرزندانتان خودداری کنید

 2.کتابخانه . کمد لباس . ساعت دیواری ، کامپیوتر وهر چیزی که با سقوط آن موجب صدمه زدن به کودکتان میگردد را مهار و از مکان خواب اودور کنید

 3.تخت خواب را در کنار پنچره خصوصاً پنجره های بدونپرده های کلفت قرار ندهید، شیشه های شكسته میتواند صدمات جبران ناپذیری به خانوادهشما وارد كند ، فراموش نكنید كه مشكلات زلزله با پایان حركت زمین ، تازه آغاز میگردد . بر چسبهایی اکنون در ایران وجود دارد که میتواند ایمنی شیشه منزل شما راتضمین کند .

 4.میز توالت همسرتان را در مسیر خروج از اطاق خوابقرار ندهید .

5.نحوه قطع جریانهای آب و برق و شوفاژ و گاز را بهاعضای خانواده آموزش دهید تا در صورت عدم حضور شما هم بتوانند اقدامات لازم راانجام دهند .

6.پس از پایان زلزله به دقت شیر های اصلی گاز را قطعكرده و بسیار دقت كنید كه موجب آتش سوزی نگردید ، یك جرقه می تواند خطر ساز باشد ،روشن كردن چراغ اطاق یا روشن كردن یك كبریت برای روشنایی میتواند خسارت جبرانناپذیری را در پی داشته باشد ، در صورت روبرو شدن با آتش سوزی فراموش نكنید كه بههمان اندازه كه خود آتش میتواند خطرناك باشد دود نیز میتواند موجب خفگی شما گردد . در صورتی كه با دود ناشی از آتش سوزی روبرو شدید تا میتوانید در سطوح پایین زمینحركت كنید تا كمتر مواد سمی را استنشاق كنید . به این منظور چهار دست و پا بررویزمین حرکت کنید و یا اگر مجبور شدید سینه خیز بروید اما تا جایی که امکان داردگازهای ایجاد شده را استنشاق نکنید . برای عبور از یک دیواره آتش استفاده از یکپتوی خیس در اولویت میباشد در صورت عدم دسترسی ، لباس خود را به شرط آنکه نایلونی ( از جنس مواد و پشم شیشه ) نباشد خیس کرده بر روی سر خود بکشید و از آتش عبور کنید .

 7.اگر در منزل آبگرمكن دارید آنرا حتما به دیوارمهار كنید، سوختگی كم از آوار نیست. 

آشنایی اولیه با بحران پیش رو

اکنون که با علائم زلزله و نیز نحوه ایمن سازی سازهای و غیر سازه ای آشنا شده اید نوبت به آشنایی با نحوه عملکرد فردی و گروهی شماعزیزان می باشد تا بتوانید با بروز حادثه به کمک خانواده خود و نیز همسایگان وبستگان خود بشتابید . در این خصوص با شرح تمامی جزئیات در دو گام اصلی با زیرمجموعه های ان به این بحث خواهیم پرداخت گام اول ما به نحوه عملکرد ما در حین زلزلهو گام دوم ما به نحوه عملکرد ما پس از وقوع زلزله می پردازد . اما بهتر است تا قبلاز مطالعه این دو بخش در ابتدا با بحرانهایی که می تواند پس از زلزله برای ما حادثشود بیشتر اشنا شویم براي آغاز به آموزش مديريت بحران در محله که جزء جدا نشدنیآموزشهای آمادگی برای زلزله میباشد، من همواره در كلاسها با يك مثال از يك خانوادهسنتي ايران درس را آغاز ميكنيم يك خانواده سنتي ايراني داراي كودك شيرخوار _ پسر ودختري نوجوان و در بيشتر مواقع مادر و يا پدري مسن مي باشد كه معمولا در كنارخانواده زندگي ميكنند اين خانواده پس از وقوع يك زلزله با چه مشكلاتي روبرو ميشوند . سرآغاز آموزش ماست ، چرا كه تا شما با بحران پيش رويتان آشنا نباشيد شايد هيچگاهنياز به آموزش و آمادگي براي زلزله را در خود احساس نكنيد و در اين صورت هيچ كلاس وجزوه اي نيز قادر نخواهد بود تا شما را براي حفظ جان خودتان ترغيب نمايد لذا بياييددر ابتدا با هم با ساده ترين حالت ممكن براي خانواده خود پس از زلزله آشنا شويم تاببينيم چقدر براي مديريت كردن اين بحرانها آمادگي داريم و يا به ابزار و لوازم وآموزشهايي ممكن است نيازمند باشيم! شاید در زمان وقوع یک زلزله یک خانواده دربهترین شرایط دارای وضع موجود زیر باشد شخص با خانواده اش از زلزله جان سالم بدربرده است، منزل او کاملا ويران شده و او اينک به همراه خانواده اش در خيابان روبرویمنزلش ايستاده، او دارای يک کودک شير خواره ، يک عضو آسیب دیده در خانواده که درمثال ما یک پسر 16 ساله (که دارای شکستگی از ران پا است ) يک دختر ۱۷ ساله که لباسمناسبی نیست ( به خاطر عجله در خروج از منزل ) ، همسری جوان و سالم و مادری پير استکه نياز به دارو های فشار و قند دارد. خوب از پسر بزرگ که مجروح است شروع ميکنيم ،او ميبايست به بيمارستان برسد و احتمالا به شهر ديگری اعزام گردد امکان آنکه او بههمراه يكي از اعضاء خانواده برود بدليل كمبود جا در هواپيما نيست و ترس از گم کردنفرزندتان و عدم رسيدگی مناسب به او آغاز بحران است . مدت زمانی را که شما مجبوريدبه تنهايی (توجه داشته باشيد بخاطر بچه ها نميتوانيد همسرتان را با خود ببريد ) برای حمل پسرتان و رسيدن به فرودگاه يا بيمارستان صرف کنيد را چيزی در حدود پنجساعت تخمين بزنيد ، تازه اگر هواپيمايی باشد و بيمارستان جايی داشته باشد . در اينپنج ساعت خانواده شما بدون مرد تنهاست و مطمئنا بچه شير خوارتان غذا ميخواهد ومادرتان ميبايست انسولين خودش را که در زير آوار مدفون شده را هر چه زودتر قبل ازشوک کمبود انسولين که بسيار خطرناک هم هست بزند ! در ضمن داروي فشار او نيز چندساعتي است كه دير شده ! دخترتان لباس مناسبی بر تن نداره و تهيه لباس يا بيرونکشيدن حتی يک تکه پارچه فعلا مقدور نيست و شب سردی در راه است و احتمال بارش بارانهم ميرود . شما بخاطردرگيری برای بستری يا اعزام کردن پسرتان قادر نخواهيد بود کهبرای خانواده پتو ويا چادر آنهم اگر برسد بگيريد . بله اين يعني بهترين حالت براييك خانواده چرا كه مجروحي كه داراي خونريزي باشد و يا عزيزي زير آوار مانده ندارند . اگر شما هم موافق باشيد با بهترين وضع هم بحران كمر شكني را ميبايست با آن روبروشد ، اكنون معني مديريت بر بحران را قابل لمس تر مي یابيد مديريتي كه به شما امكانآن را ميدهد كه بعنوان مدير خانه خود بر بحران پيش آمده مديريت كنيد . این مدیریتکه ما در ( گروه امداد و نجات موج پیشرو ) مدیریت بحران محله ای مینامیم ؛ در واقعجزء وظایف هر فرد در زمان وقوع زلزله برای ساماندهی بحران در محله خود میباشد که درواقع در جهت حمایت از تمامی نیروهای عمل کننده دولتی و غیر دولتی است . اکنونبیایید تا با نحوه عملکرد صحیح شما در زمان وقوع و نیز بعد از زلزله اشنا شویم .

 گام اول : چگونه درحین وقوع زلزله عمل کنیم

ما براي آموزش در حين وقوع زلزله براي حفظ جان هرفرد در هر سن و جنس و در هر مكان آموزشهايي عمومي داريم كه ميتواند بصورت مشتركمورد توجه قرار بگيرد هر چند همين آموزشها در دوره هاي تخصصي كاملا داراي سر فصلهايخاص با نحوه عملكردهاي حرفه اي ميباشد اما اكنون كه شما با خواندن این مقاله شروعبه آموختن نموده ايد اين موارد ميتواند سر آغاز بسيار خوبي براي نجات جان شماباشد.

 ما در دو بخش عمومی و حالتهای خاص به نحوه عملکردهرفرد در زمان بروز زلزله می پردازیم

بخش اول : عملکرد عمومی در تمامیحالتها

1-تا حد امکان خونسرد باشید

 2-اگر در چارچوب درب ایستاده اید با یک دست چارچوبرا گرفته و مواظب باشید تا درب برویتان بسته نشود . در این حالت نشستن شما در حفظتعائل بسیار موثر است . کافی است پشت خود را به یک لنگه چارچوب تکیه داده و پاها رابه لنگه دیگر چار چوب ، البته توجه به این نکته حائز اهمیت می باشد که تنهاچهارچوبهایی که دارای فریمهای محکم فلزی بوده و بکمک دوغاب ملات سیمان و ماسه وبهره بردن ازشاخکهای مهار ، به دیوار محکم شده اند مورد اعتماد می باشد بنابراینبهتر است که شما برای اطمینان خود قبلا از نوع و کیفیت چارچوبهای منزل خود با کمکگرفتن از افراد ماهر در زمینه ساختمان مطلع شده باشید .

 3-در هر نقطه که دچار لرزشهای سخت ناشی از لزلهشدید همواره کف دستها را به هم گره نموده و با ساعدها و بازوانتان از گردن و سر خودمحافظت نمایید . شکستگی گردن و آسیب دیدیگی مغزی و نیز خفگی از عوامل اصلی مرگ درزمان زلزله می باشند .

 4-هرگز در کنار کمدهای بزرگ یا تابلوهای دیوارکوب ویا پنجره پناه نگیرید احتمال آسیب دیدن از این سری لوازم که ایمن سازی غیر سازه ایبرای آنها انجام نگرفته کمتر از آوار نخواهد بود .

5-حتما برای خود نقاط ایمن را در محل های مختلفی کهدر طول روز در آن سرگرم به کار هستید در نظر بگیرید . خصوصا خانومها خانه دار کهحتما میبایست برای خود در آشپزخانه این نقاط را برای زمان بروز زلزله از پیش تعیینکرده باشند . توجه داشته باشید در صورتی که در آشپزخانه مشغول به کار هستید میبایستتا حد امکان محل پناه گرفتن شما از لوازم خطر سازی که در اثر سقوط میتواند جان شمارا به خطر بیندازد همچون ظروف غذایی که بروی گاز دارید و یا آبگرمکن ایستاده و یاکابینتهایی که ظروف شیشه ای و چینی در ان قرار دارد دور باشد .

6-خانمهای خانه دار می بایست توجه داشته باشند کهاگر فرصت خروج از آشپزخانه را ندارند یکی از نقاطی که میتواند در صورت مهار بودن بهدیوار ، بعنوان یک عامل کنج ساز ، شما را از ریزش مستقیم آوار نجات دهد یخچال میباشد . البته اگر قبلا آن را به دیوار مهار کرده باشید . هر کنجی که در زمان زلزلهایجاد گردد می تواند از خطر ریزش مستقیم اوار بروی شما بکاهد .

 7- توجه داشته باشید که کمد های پر از ظروف شیشه ایو چینی و ابزارهایی همچون چاقو میبایست حتما از قبل برای زلزله ، ایمن سازی غیرسازه ای شده و مکان امن شما در آشپزخانه بدور از این لوازم باشد .پیشنهاد می کنم کههرگز این لوازم خطر ساز را در کابینتهای بالای منزل خود قرار ندهید .

 8-اگر در راه پله بودید حرکت نکنید ، بنشینید و باتکیه کردن به دیوار از سر و گردن خود محافظت نمایید. احتمال صدمه دیدگی بر اثر سقوطشما بسیار بیشتر از ماندن در زیر آوار است . بعلت انکه میزان حرکتهای ایجاد شده براثر امواج زلزله در راه پله ها بیشتر از سایر نقاط منزل است در طی چند زلزله اخیرشاهد بوده ایم که تعداد زیادی از شهروندان بعلت شدت عجله در پائین رفتن از راه پلهها و لرزشهای فوق دچار حادثه و سقوط از ارتفاع شده اند و صدمات جانی زیادی در اینخصوص گزارش شده است .

9-هرگز در زمان زلزله و بعد از آن از آسانسوراستفاده نکنید زیرا به طور معمول محورهایی که اطاقک آسانسور بروی آن حرکت میکند درطی زلزله دچار تابیدگی میگردد و در صورتی که شما پس از زلزله بخواهید از آسانسوراستفاده نمائید مطمئنا بعلت تابیدگی محورها در بین طبقات بنحوی گیر خواهید کرد کهامکان بیرون آوردنتان بسیار سخت خواهد بود

 10- در خصوص اسانسورها توجه به یک نکته مهم دیگرنیز الزامی می باشد ، در آسانسورهای جدید ترمزهای اضطراری خطر سقوط را به مراتب کمکرده است اما در آسانسورهای قدیمی تر با توجه به تکنولوژی قدیمی در صورت آسیب دیدگیکابلهای مهار یا موتور بالابر احتمال سقوط کابین آسانسور بسیار بالا است

 11- در بعضی مواقع امکان دارد بر اثر زلزله ضامندربهای آسانسورها در طبقات آزاد گردد این بدان معنی است شما بعد از باز کردن دربآسانسور کابین ان را مشاهده ننموده و در صورت عجله که خاص چنین مواقعی می باشداحتمال سقوط در چاله آسانسور برایتان محتمل می باشد .